Google Custom Search


Walk for Nature 2010 zet iedereen in beweging voor rijkere natuur.

Hefboomactiviteit Internationaal Jaar Biodiversiteit

Duidingdocument WfN 2010 Hoegaarden 18 april (22.01.2010)

 

Walk for Nature sterk merk dat mensen in beweging zet voor rijkere natuur

De Walk for Nature is in Oost en Midden Brabant een zeer bekend concept en merk. Het is een evenement waar iedereen letterlijk in beweging komt voor een rijkere natuur. Walk for Nature laat mensen samenlevingsbreed op een ontspannende manier kennismaken met biodiversiteit, natuurbeheer en landschapszorg in de praktijk. De walk for nature van 18 april is de 10° editie van dit evenement. 2010 is het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit.

Walk for Nature 2010 hefboomactiviteit Internationaal Jaar Biodiversiteit

Logisch dat de walk een hefboomactiviteit vormt voor dit Internationaal Jaar. Om deze reden is het ook de startdag van de week van de aarde en wordt er een Symposium aan gekoppeld: Internationaal Jaar Biodiversiteit: 'Natuur- en landschapsversterking van lokale inzet tot Europees perspectief'. Het is geen toeval dat deze startdag en wfn in Hoegaarden plaatsvindt.

Startdag Week van Aarde niet toevallig in Hoegaarden

Hoegaarden is de bakermat waar in 2005 de eerste walk plaatsvond en waar nergens meer voorbeelden van gedurfde en geslaagde natuurontwikkeling op landschapsschaal kunnen getoond worden. Het gebied NP-gebied Rosdel-Schoorbeekbroek is een schoolvoorbeeld van een geslaagde natuurontwikkeling van akkers tot een rijke natuur met kalkgraslanden, moerassen en droge en natte graslanden en bosontwikkeling. Het gebied herbergt unieke soorten voor Vlaanderen zowel naar planten en vegetatie met orchideeënrijk kalkgrasland maar ook voor de fauna inclusief de ongewervelden. De Rosdel wandelingcircuits van Natuurpunt worden als de prachtigste wandelingen van Vlaams Brabant ervaren. Naast Rosdel is er de even spectaculaire totstandkoming van het meer dan 100 ha grote complex Mene-Jordaan dat als NP-beheerd Natuurgebied Meldert vanaf de kerk verbindt met Hoksem en Oorbeek ( Tienen) en Willebringen(Boutersem) en waar op verschillende plaatsen orchideeënrijke hooilanden, nieuwe bossen en moerassen in een aaneengesloten complex tot stand komen. In Meldertbos wordt dan weer door NP een combinatie gemaakt tussen een cultuurhistorische aanpak met deels herstel van het historische park, natuurontwikkeling in een habitatgebied en een bos voor het dorp en voor de school. Hoegaarden is ook de bakermat van de inmiddels internationaal bekende aanpak van ‘ Graan voor Gorzen’ waar op enige schaal in eigen beheer van Natuurpunt akkerreservaten tot stand gekomen zijn die zeer cruciaal zijn voor de instandhouding van akkersoorten en die nu als hefboom en voorbeeldfunctie doorwerken naar bredere maatregelen van natuur en biodiversiteit in het landbouwgebied. Om deze reden werd op 4 november trouwens het Vlaams-Nederlandse boek over akkervogels in Hoegaarden voorgesteld. Met al deze elementen van’ Natuur- en Landschapsversterking van lokale inzet tot Europees Perspectief’ kan tijdens de walk kennis gemaakt worden. Want de ontwikkelde natuurwaarden zijn belangrijk in Europees Perspectief.

Werken aan Biodiversiteit in de praktijk ook in de Getevallei

Maar ook kan kennis gemaakt worden welke effecten concrete maatregelen hebben en hoe ze zich verhouden tot de hefbomen voor een ommekeer van de biodiversiteitachteruitgang. In Hoegaarden, maar deze site zal tijdens de walk niet aangedaan worden, wordt door Natuurpunt ook gewerkt aan natuurontwikkeling in de Getevallei van de gewestgrens tot Tienen. Dit maakt deel uit van een groot natuurontwikkelingsproject dat Natuurpunt opgezet heeft met verder het Tiensbroek en het Doysbroek en de complexen van de Getevallei met o.m. de natuurontwikkeling Het Vinne in Zoutleeuw en de grote natuurcomplexen Meerheuvel, Betserbroek, Aronsthoek en de bosuitbreiding Rummens Bos.

Naast de gewaardeerde inspanning van de Provincie Vlaams Brabant met de natuurontwikkeling Getebos en Vinne heeft NP hier in enkele jaren een natuurcomplex van circa 250 ha natte natuur gerealiseerd. Dit is gerealiseerd door de niet aflatende inzet van een team van geëngageerde NP mensen. Inzet gaande van de visievorming, verwerving, restfinanciering en inzet bij het beheer en bij de hele maatschappelijke valorisatie van deze gebieden. Met zijn allen in beweging voor een rijkere natuur heeft hier dan ook een bijzondere betekenis. Deze realisaties zijn mede het resultaat van 25 jaar Natuurfonds Hageland en van de volgehouden inzet van duizenden vrijwilligers in honderden projecten in Oost-Brabant voor de Biodiversiteit.

Hefbomen versterking Biodiversiteit

De inzet voor de totstandkoming en het beheer van natuurgebieden en het betrekken van mensen hierbij is in deze het waarmerk voor de regionale Natuurpuntwerking binnen NPOB en de afdelingen. Tezelfdertijd wordt binnen deze streek traditioneel en continue aandacht besteed aan het landschap. NPOB ontstond niet voor niets uit de werking van de Regionale Vereniging Natuur en Landschap om daarna met deze traditie op te gaan in de Vlaamse Natuurpuntwerking. Het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit geeft ons dan ook de gelegenheid om vooruit te kijken naar de hefbomen om te komen tot een versterking van de biodiversiteit. In dit IYB wordt in Oost- en Midden Brabant een jaar lang tot in de kleinste gemeente gewerkt aan de campagne GeefomNatuur waarbij wordt rond 4 hefbomen aan bod komen:

Kortom het gaat zowel om Biodiversiteit in veelvoud en evenzeer om concreet doen als concrete maatregelen. Aan mooie woorden alleen heeft noch NPOB noch biodiversiteit een boodschap.

1ste hefboom: Nieuwe Impulsen aan uitbouw en versterking van Natuurgebieden:

Met de Campagne GeefomNatuur willen we krachtige nieuwe impulsen geven om meer natuurgebieden in beheer te nemen en samen met de afdelingen binnen de gemeenten nieuwe projecten opstarten. We geven impulsen aan de visievorming gericht op het tot stand komen van grote eenheden natuur met natuurontwikkeling waar natuur in verschillende gradaties een brede scala van functies kan vervullen. We nemen initiatieven om te bevorderen dat naast strikt beheerde natuurgebieden ook tot grotere complexen met ruigere natuur gekomen wordt. In het Internationaal Jaar willen we via een fondsenwerving € 200 000 aan restfinanciering bijeenbrengen om 100 ha bijkomende natuur te realiseren. Iedere deelnemer aan de walk for nature sponsort door zijn deelname dan ook 20 m² extra natuur in Velpevallei, Hoegaardse valleien of Getevallei.

2de hefboom: Omkeer in plattelandsaanpak: het landbouwgebied van biologische leegte tot boeiend landschap voor landbouw en biodiversiteit

Hoe belangrijk ook: we kunnen onze aandacht niet uitsluitend beperken tot de natuurgebieden alleen. We kijken daarom vooruit naar een omkeer in de plattelandsaanpak om te komen tot een landbouwgebied dat geen biologische leegte is maar een boeiend landschap voor landbouw en biodiversiteit. Nu verdwijnen nog dagelijks de meest algemene soorten buiten onze beheerde gebieden.

Tijdens het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit zullen dan ook modellen moeten uitgewerkt worden die op de mechanismen van de achteruitgang van de biodiversiteit – samenhangend met het Europees landbouwbeleid - op het platteland inwerken. Dit betekent een grondige bijstelling van de plattelandsaanpak en een bijsturing van de hefbomen bij de voorziene herziening van het Europees landbouwbeleid in 2013.
Bij de walk for nature 2010 Hoegaarden zullen we alleszins ook de effecten, bedreigingen, kansen en mogelijkheden van de ruilverkaveling Willebringen die in 2010 zou nuttig verklaard worden in de kijker stellen en doen we tezelfdertijd een evaluerende terugblik op de ruilverkaveling Hoegaarden.

3de hefboom: Gemeentelijk charter biodiversiteit, aandachtsoorten

NPOB startte 2 jaar geleden met de campagne van gemeentelijke biodiversiteitcharters. Ondertussen hebben 20 Oost Brabantse gemeenten dit charter ondertekend. Dit initiatief is ondertussen ook door NP Vlaanderen overgenomen. In het IYB zullen we ons krachtig inzetten op de ondertekening van bijkomende gemeentelijke biodiversiteitcharters. Ondertussen heeft ook de Provincie Vlaams Brabant een groots provinciaal beleid mbt de aandachtssoorten ontwikkeld. Dit gebeurt samen met de gemeenten, de regionale landschappen en natuurpunt.
Elk initiatief gericht op het bereiken van concrete resultaten en verbreed draagvlak zullen we met ons NP weefsel omarmen en een ziel en ondersteuning geven zodat steden en gemeenten zich gesteund voelen om echte maatregelen te nemen. Daarom geven we op de walks 2010 de Provincie via het Regionaal Landschap Zuid Hageland de kans om deze biodiversiteitscampagne in de kijker te zetten.

4de hefboom: Stadbossen en natuur in stad en dorp

Tezelfdertijd zijn er vele kansen om via stadsbossen en natuur in stad en dorp en een soortenbeleid de mensen meer in contact met natuur te brengen en tot concrete realisaties te komen. De WfN zal dit als evenement mee in de kijker stellen. In Meldert kan de aandacht van Meldertbos zowel voor de cultuurhistorie en als bos voor het dorp hier als een voorbeeld dienen.

Fotowedstrijd GeefomNatuur

In het kader van het Internationaal Jaar voor de Biodiversiteit en 25 jaar Natuurfonds Hageland loopt er ook de fotowedstrijd GeefomNatuur, biodiversiteit in veelvoud. De Walk for Nature stelt deze fotowedstrijd in de kijker. Tot eind september worden foto’s ingewacht rond biodiversiteit en landschap gezien door de ogen van de gewone wandelaar, bewoner en natuurgenieter. Voor de fotowedstrijd worden 2 categorieën voorzien, nl. foto’s uit beheerde natuurgebieden enerzijds en foto”s van het platteland en stad en dorp anderzijds.

Walk for Nature is ook natuurversterking steunen

Klassiek ondersteunt elke deelnemer van de walk door zijn toegangsticket de aankoop van natuurgebieden. Dit jaar wordt het bijzonder in de kijker gesteld. Leden en leden van partnerorganisaties die deelnemen sponsoren met 2 € of 4 € per gezin resp 10 of 20 m2 bijkomend natuurgebied. Voor niet leden is dit het dubbele zijnde : resp 20 m2 en 40 m2. De opbrengst gaat voor de helft naar de projecten in Velpevallei en Hoegaardse valleien ( projecten van NP Velpe-Mene) en voor de andere helft naar projecten in de Getevallei zoals Aronsthoek en Rummens Bos.

 

NATUURONTWIKKELING IN HOEGAARDEN EEN MODEL ALS KANS VOOR EEN STREEK

(geactualiseerd 20/1/2010)

Natuurontwikkeling in Hoegaarden: een succesverhaal met hefboomwerking

Voor 2000 werd Hoegaarden wel geassocieerd met ‘holle wegen’ en een open agrarisch landschap maar geenszins met zeldzame natuur en natuur in grote eenheden. Nu is Hoegaarden door de nieuwe natuurontwikkeling uitgegroeid tot het mekka van natuurgenieters en natuurliefhebbers die verbaasd komen kijken naar zeldzame plantengemeenschappen zoals orchideeënrijke droge kalkgraslanden en natte natuur in de valleien. Maar ook akkerreservaten trekken de aandacht omdat ze zowel ’s winters als in het broedseizoen een kernpopulatie herbergen van rode lijstsoorten zoals de geel- en grauwe gors, maar evenzeer van belang zijn voor typische akkerkruiden zoals spiegelklokje en blauw walstro.
De Hoegaardse valleien ( Mene, Jordaan, Babelombeek, Molenvallei, Schoorbroekbeek, Nermbeek en de Getevallei ten zuiden van Tienen) en flanken zijn de laatste 10 jaar perceel door de inzet van Natuurpunt perceel per perceel ontwikkeld tot een uniek natuurcomplex, een grote eenheid natuur met de reservaten Mene-Jordaan, Rosdel en Schoorbroekvallei, Meldertbos, De Getevallei en de akker in het kader van ‘ Graan voor Gorzen’ . Dank zij deze benadering zijn ze ondertussen ook al via een groene RUP juridisch beschermd. Daarnaast zijn er ook de vele daarmee verbonden lineaire uitlopers die vanuit het natuurgebied zich als groene vingers in het agrarisch cultuurlandschap uitspreiden en ook door Natuurpunt verworven zijn. En dit is mogelijk gemaakt door veel inzet en invullen van de mogelijkheden van vrijwillige verwerving en deels ook in een structuur die deel uitmaakte van de agrarische inrichting binnen de ruilverkaveling Hoegaarden. Van de 221 ha die de reservaatscomplexen Mene-Jordaan, Meldertbos, Rosdel en Spoorwegzate-Getevallei beslaan konden er 60 ha als toebedeling in de ruilverkaveling verkregen worden.

Hotspots voor biodiversiteit: bijenorchis, ringslang en veel meer

Deze natuurcomplex herbergen een grotere biodiversiteit. Maar dit kleurrijker nieuwe landschap trekt ook steeds meer mensen naar Hoegaarden. Het is een streek waar je van het buitengebied kunt genieten. Dit draagt als dusdanig bij tot de lokale economie. Het landschap is niet alleen voor de recreant iets aantrekkelijk maar geeft ook kwaliteit voor de oude en nieuwe bewoners. De benadering is dat waar aan natuur op zulke wijze -vanuit betrokkenheid en midden de mensen- gewerkt wordt, dit niet als een bedreiging, maar als een kans voor een streek ervaren wordt. Op deze wijze maakt het landschap en de natuur deel uit van het economisch kapitaal van de gemeente en de streek.

De door Natuurpunt beheerde natuur in het quasi aangesloten complex Mene-Jordaan-Meldertbos-Rosdel beslaat een oppervlakte van 202 ha , ten dele beslaat dit ook grondgebied Boutersem ( Willebringen) en Tienen (Oorbeek) voor het complex Mene-Jordaan.

Hoegaarden is dus een begrip geworden in Vlaanderen voor natuurontwikkeling in het landelijk milieu en ook als voorbeeld gelden voor de betrokkenheid met de buurten en de integratie van de natuur met het landschap in de lokale samenleving. Hoegaarden met Rosdel en met Mene-Jordaan is ook een begrip geworden door de spectaculaire resultaten van de natuurontwikkeling met zeer zeldzame soorten, zowel de planten als dieren ( ongewervelden) die de natuurontwikkelingsgebieden koloniseren. (unieke groeiplaatsen van vb zeldzame orchideeënsoorten als bleek bosvogeltje, bergnachtorchis en massaal bijenorchis, maar ook bleekgroene wespenorchis en andere rode lijstsoorten als gras- en naakte lathyrus en aardakker). Recent vestigde de orchidee Hondskruid zich en de vlinder het kaasjeskruiddikkopje vond er in 2009 zijn nieuwe voortplantingsplaats in Vlaanderen. Meldertbos herbergt een van de belangrijkste populaties van de ringslang in Vlaanderen.

Waterriet voor watervogels en droge voeten voor Nerm

Maar ook voor de natte natuur wordt Hoegaarden uniek door de samenwerking met de Provinciale dienst voor de waterlopen. Er werd langs de Nermbeek een geïntegreerd project van natuurontwikkeling tot stand gebracht waardoor op een grote oppervlakte waterriet gecreëerd wordt dat het typische biotoop is van de meest bedreigde rietvogels. Maar tezelfdertijd werd de mogelijkheid tot retentie van het water sterk verhoogd wat dus bijdraagt aan de bestrijding van de wateroverlast voor het gehucht Nerm en de het centrum van Hoegaarden.

Meldertbos: Natuurontwikkeling, cultuurhistorie en bos voor mensen

In deze benadering van de Hoegaardse natuur zijn er nog twee andere baanbrekende projecten. Met de aanpak van het Kasteelpark Meldert werd een synthese gemaakt tussen natuurontwikkeling en –herstel, herstel van een cultuurhistorisch monument en aandacht voor de cultuurhistorie in het landschap. En last but not least het teruggeven - of beter het voor het eerst geven- van het bos aan het dorp en dit in een intensief samenwerkingsverband met bewoners en lokale verenigingen.

Graan voor Gorzen of de ontwikkeling van een Vlaams model voor akkervogelbescherming

Maar ook aan het beheer van een 6-tal akkerreservaten onder de naam ‘ graan voor gorzen’ zowel voor akkervogels, akkervegetatie en ongewervelden wordt nu al een 4-tal jaren concreet gewerkt. Hiermee zorgen we mee voor de instandhouding en versterking van de momenteel zeer sterk groep van de levensgemeenschappen van het agrarisch cultuurlandschap.
Deze natuurontwikkelingcomplexen werden voor een 60-tal ha mede mogelijk gemaakt in het kader van de Ruilverkaveling Hoegaarden. Maar voor de overige 160 ha gebeurde dit op basis van vrijwillige natuurverwerving welke substantieel werd mogelijk gemaakt door de ondersteuning van het provinciebestuur. Dit model van beheerde natuurgebieden wordt gekenmerkt door een model van Natuur en landschap tussen en met de mensen, veel overleg, samenwerking met de doelgroepen en andere grondgebruikers.

Na de Ruilverkaveling Hoegaarden aandacht voor Ruilverkaveling Vissenaken

Na de aandacht voor de ruilverkaveling Hoegaarden eind de jaren negentig werd in de periode 2003-2008 eenzelfde aandacht besteed aan de opvolging van de ruilverkaveling Vissenaken In de Ruilverkaveling Vissenaken is onder impuls van NP Velpe-Mene ook natuurontwikkeling met vernatting uitgevoerd in het complex Paddenpoel-Velpevallei-Koestraat. Deels door de toebedeling in de ruilverkaveling maar ook door een impuls bij de vrijwillige verwerving konden we hier de laatste jaren een complex realiseren van dan 92 ha. Maar tezelfdertijd wordt gewerkt aan een programma voor de instandhouding van twee Europese Habitatsoorten in deze regio nl de rugstreeppad en de kamsalamander…

Nu is Ruilverkaveling Willebringen aan de beurt: een dreiging of een kans

2010 is ook het jaar van de ruilverkaveling Willebringen: de minister zal moeten beslissen of zij de ruilverkaveling Willebringen nuttig verklaard. Naast Meldertbos en de vallei van de Mene-Jordaan maken hier ook de grote eenheden natuur in de Velpevallei en bijrivieren van bovenloop in Opvelp (met het complex Hazenberg-Molensteen enerzijds en anderzijds het complex Snoekengracht, Vondelbeek, Grote Kouter, Terrassenlandschap deel van uit. In dit gebied is de Snoekengracht inmiddels uitgegroeid tot het gebied met de grootste Vlaamse populatie van de brede orchis en één van de best ontwikkelde dottergraslanden. Dit reservaat maakt de band en vormt de verbinding tussen de bebouwde omgeving van Vertrijk en het omgevend Haspengouws Open-fieldlandschap. Hier wordt ook op een reeks plaatsen (Grote Kouter en Terrassenlandschap) gewerkt aan het behoud van akkerlevensgemeenschappen. Terwijl op vele andere plaatsen al (veel te) lang gepraat wordt over de bescherming van de akkerlevensgemeenschappen is hier al twee jaar concreet en met succes ervaring opgedaan.

Versterking Natuurgebieden en wat met biodiversiteit en landschap?

De walk for nature stelt ook het landschap en de plannen van de ruilverkaveling in de kijker. Punt bij de ruilverkaveling is dat wel uitbreiding van de beheerde kan gerealiseerd worden maar dat elders in de ruilverkaveling evenwel vele werken plaatsvinden die het landschap zwaar verarmen. In de ruilverkaveling Willebringen hebben we al een groot voorschot genomen maar is er nog een belangrijke fase te doorlopen. In 2009 vond het openbaar onderzoek plaats in de eindronde voor de verklaring van nut van de ruilverkaveling. In een uitgebreid advies met als titel 'Pleidooi voor een geïntegreerde aanpak van landinrichting, land- en waterbeheer, landschapsversterking en versterking van de biodiversiteit in de open ruimte. Op zoek naar een win/win benadering en benutten van kansen voor de toekomst' wordt het perspectief van natuur- en landschapsversterking vooropgesteld rekening houdend met een agrarische inrichting.

De keuze van de minister zal bepalen of het Win/Win wordt of verlies biodiversiteit

De ruilverkaveling Willebringen is een dreiging maar ook een kans. Als de minister een duidelijke keuze maakt dan zijn er mogelijkheden om de geplande ruilverkaveling Willebringen geïntegreerd aan te pakken, waarbij landinrichting en inrichting voor performante landbouw in een win/win samengaan met versterking van grootschalige vlakvormige natuur, met de versterking en het duurzaam maken van de landschapselementen en de landschappelijke structuur, met actieve landschapsversterking en het tot stand brengen van kansen en een kader voor versterkte biodiversiteit en voor akkernatuur. Dit met oog voor de cultuurhistorie en voor recreatief medegebruik. De ervaring van Hoegaarden onderstreept dat dit kansen schept voor nieuwe plattelandseconomie en tezelfdertijd de attractiviteit van de gemeenten voor de bewoners vergroot. Het plan geeft daartoe een goede aanzet. Maar op een reeks punten dienen er nog bijstellingen te gebeuren zonder dat dit de planeconomie en de geest van de consensus, die rond dit plan tot stand kwam, aantast. Nu deze keuze maken in het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit en op het moment dat de akkernatuur in Hoegaarden internationaal in de kijker staat, zou van beleidsvisie getuigen. Daarom plaatsen we dit ook via de Walk for Nature in de kijker. Bij de vaststelling van het nut door de minister zullen een reeks keuzes gemaakt worden die finaal zullen bepalen of dit plan echt deze win/win invult of onder druk van belangen afglijdt naar korte termijnoplossingen. Deze keuzes zullen bepalen of de erosieproblemen vergroot zullen worden of structureel opgelost, of Opvelp, Honsem of Willebringen bij elke bui van meer dan een kwartier overstroomd worden met modderstromen die zowel aan de bewoners als de gemeenten fortuinen kosten zoals de afgelopen jaren, of dat we hier door landschapsbuffering, vergroting van de hydrologische ruwheid van het landschap en landschapsversterking iets structureels aan doen.

Natuurpunt Velpe-Mene als procesbewaker: enige garantie voor natuur en landschap

Nu zijn er kansen: maar wie zal er in de praktijk en bij droog weer hier dag na dag voor opkomen? Wie zal telkens opnieuw het perspectief van een geïntegreerde benadering, het gemeenschapsbelang vooropstellen als morgen aan de concrete invulling begonnen wordt en alle belangen spelen? Natuurpunt staat op de bres en brengt dit via deze walk in de kijker.
We rekenen op het Internationaal Jaar voor de Biodiversiteit en op de minister bij de verklaring van nut. Zij zal moeten duidelijk maken of ze kiest voor grote natuur die onze gemeenten op de kaart zetten zoals bij Rosdel (Hoegaarden) of Paddepoel-Velpevallei (Bunsbeek-Vissenaken), of ze kiest voor een boeiend landschap waar mensen voor naar hier komen, kiest of ze de kansen van het instrument ruilverkaveling benut voor de versterking van het landschap en meer biodiversiteit, voor de invulling en realisatie van de plannen van provincie en stad rond stadsbos en stedelijke natuur in de omgeving van Aardgat en Tienen station, voor het behoud van de laatste historische relicten van de monumenten uit de 2de wereldoorlog.

Ook dat stellen we tijdens de walk for nature in de kijker.