 
Verantwoordelijken: reservatenwerkgroep afdeling Velpe-Mene |
Wat natuurbeheer vermag… een verhaal
Als ik dit schrijf is het 10 juli, een snikhete dag. Vorige week kreeg ik op één dag drie sms-berichtjes van Robin Guelinckx die op excursie was in de Hoegaardse natuurgebieden en waar hij steeds weer nieuwe zeldzaamheden vond zoals nu de eerste waarneming van de zuidelijke oeverlibel in de percelen waar we aan natuurinrichting deden en ook verschillende nieuwe groeiplaatsen van zeegroene rus. André Roelants telde de bijenorchissen en kwam zonder veel zoeken tot een cijfer van niet minder dan 127 bloeiende planten in Rosdel. Deze soort handhaaft zich ook als een prachtige populatie op de oude Spoorwegzate. Iedereen die al eens in het Schoor komt is gecharmeerd van de honderden rondvliegende beekjuffers, een prachtige verschijning die Kleur geeft aan het landschap. Vandaag, 10 juli, kreeg ik een telefoontje van Lieven De Schamphelaere met de heugelijke mededeling dat in de vallei niet één dwalende zuidelijke oeverlibel zit, maar wel een hele populatie met copulerende exemplaren. Hij was ook getuige van een broedgeval van de wespendief, die de hele tijd jaagt binnen het reservaat. Ondertussen breidt niet alleen donderkruid maar ook aardaker en borstelkrans massaal uit, doet de addertong het voortreffelijk en hebben we een populatie van duizenden bremrapen… Ook vandaag meldt Pieter Van Ormelingen waarnemingen van de knautiabij en een populatie van de Sint-Jansvlinder.
Of… wat natuurbeheer vermag. Wat een zee van biodiversiteit in een landschap dat daarbuiten verschraalt.
Men moet stekeblind zijn – of gewoon van kwade trouw – om niet te zien welke bijdrage door deze inzet en dit model geleverd wordt aan duurzame biodiversiteit en hoe dit afsteekt tegen het – onder mom van wildbeheer – omploegen van permanent grasland tot maïsakkertjes of door het hier en daar aanleggen van enkele stroken monotoon grasland in het cultuurlandschap.
Nog enkele verhalen
Eenzelfde verhaal zou verteld kunnen worden van het Vinne met al twee jaar na elkaar het enige broedgeval van de witwangstern met telkens drie uitvliegende jongen, roodhalsfuut met jongen, roerdomp en nu al meer dan zes weken een ralreiger. Ook hier het verhaal van hoe door natuurinrichting en goed beheer een antwoord op verschraling gegeven wordt.
Maar het verhaal is nog niet af: in de Rozendaalbeekvallei is de populatie van de brede orchis inmiddels uitgebreid tot 41 exemplaren en ontwikkelt het reservaat zich van een klein gebied tot een middelgroot natuurreservaat met vele overgangen: een parel van biodiversiteit. In de Zeyp was de bergnachtorchis opnieuw present en de ontwikkeling in het Spikdoornveld is fantastisch. De brede orchis is in 2006 opgedoken of sterk uitgebreid op vier plaatsen in Mene-Jordaan: ook hier zie je plots een sterke evolutie door de combinatie van natuurbeheer en waterconservatie. Op andere plaatsen bloeiden honderden exemplaren van graslathyrus – rode lijst soort – zowel in Mene-Jordaan als langs de Spoorwegzate. 
In de Snoekengracht werden ook in 2006 meer dan 4000 brede orchissen geteld en is er de prachtige populatie van bevertjes. Om het maar enkel te hebben van de Rode lijst soorten. Pieter Van Ormelingen inventariseerde een populatie groot dikkopje, ook een rode lijstsoort, in de Snoekengracht en Blauwschuurbroek. In Blauwschuurbroek deed de brede orchis het ook goed en was er een prachtige populatie van schildereprijs, om nog niet te spreken van de wolbij, weer een rode lijstsoort. Op het terrassenlandschap in Kumtich, ook een herwonnen natuurgebied dat er enkel is bij de gratie van onze actie en inzet, vond Robin de klimopbremraap.
Als je in de Paddenpoel komt, zoals ik vorige week, word je overweldigd door de resultaten van het beheer. Om enkel in de rode lijst-soorten te blijven: massaal voorkomende karwijselie, tormentil, blauwe knoop en sterk uitbreidende kattedoorn… en ook een zingende rietgors in een rietstrookje. Resultaten van volgehouden natuurbeheer en roeien tegen de stroom in!
Zelfs als je bij snikhete dagen door het landschap rijdt vallen de zingende geelgorsen op. Vanaf vele plaatsen zijn zelfs meerdere zangposten te horen: drie zangposten in Blauwschuurbroek, Kauwbergbroek, Katerspoel, Hazenberg, twee in het reservaat Weterbeek en twee vanaf de Blauwschuur. Vroeger sporadisch in de Snoekengracht, nu twee zangposten. Ook op het perceel Mues in de Velpevallei te Bunsbeek en twee in de Rozendaakbeekvallei.
Uniek voor Vlaanderen.
Zou dit toeval zijn of toch een gevolg van het project ‘Graan voor gorzen'?
Zondag 9 juli: we doen onze zondagse toer door de Velpevallei. Met man en macht wordt gewerkt aan een vernattingsproject in het kader van de ruilverkaveling maar ook aan de uitbouw van de blokken Rozendaal, In de Zon, Mues Koestraat en Paddenpoel Velpevallei. Met veel doorzetten en vasthouden wordt hier gewerkt om duurzame natuur te creëren.
Verschraling van de biodiversiteit
Maar wat een scherpe lijnen. Percelen die tot voor kort nog veel soortenrijkdom hadden en nog niet door Natuurpunt beheerd worden, zijn de laatste jaren allemaal sterk achteruitgegaan. Nieuwe drainagegrachtjes werden aangelegd, op andere plaatsen wordt elk kruidje dat geen gras is besproeid en in de winter werd een mooi dottergraslandje door de jagers massaal volgestopt met wilgenstekken. Hier zal werk aan de winkel zijn om terug naar versterking en ontwikkeling te gaan, om de potentie om te zetten in de realiteit van de biodiversiteit.
Men moet stekeblind zijn – of gewoon van kwade trouw – om niet te zien welke bijdrage door deze inzet en dit model geleverd wordt aan duurzame biodiversiteit en hoe dit afsteekt tegen het – onder mom van wildbeheer – omploegen van permanent grasland tot maïsakkertjes of door het hier en daar aanleggen van enkele stroken monotoon grasland in het cultuurlandschap.
Het is duidelijk: de doelstelling om de achteruitgang van de biodiversiteit en de verschraling van het landschap te stoppen, zal een volgehouden inspanning vereisen in de uitbouw van natuurgebieden – zoals we nu op vrijwillige basis bezig zijn – aangevuld met maatregelen van landschapsversterking en maatregelen binnen de landbouw.
Mensen betrekken
Het model van Natuurpunt heeft nog het bijkomend voordeel dat rond elk gebied een groep mensen betrokken wordt die als vrijwillig beheerteam aan de slag gaat en zich betrokken voelt met het gebied, dit koestert, opvolgt en ook de handen uit de mouwen steekt om ‘waarde te geven aan het gebied'.
Dag van de Natuur in Vissenaken
Eénmaal per jaar tijdens de ‘Dag van de Natuur' willen we alle beheerteams van de verschillende reservaten en gebieden laten samenkomen om samen te werken in één gebied. We willen er die dag ook de jeugdbewegingen en andere verenigingen zoals Gezinsbond bij betrekken.
Twee jaar terug waren we present op de Spoorwegzate te Hoegaarden en vorig jaar was het de beurt aan het Spikdoornveld te Attenrode-Wever. Dit jaar blazen we verzamelen in de Rozendaalbeekvallei te Vissenaken.
Hugo Abts