Natuur op een kruispunt van erfgoed en stadsontwikkeling

Vertel eens, hoe komt Natuurpunt terecht in het midden van een stadswijk, volledig omringd door industrie?

• Freek: Een tweetal jaren geleden vatten een aantal jonge Natuurpunters het plan op om in eigen streek op ‘ontdekking’ te gaan, en meer bepaald om naar verborgen groene plekjes in de Tiense stadsrand te zoeken. Zo zijn we op een zondagmorgen in het voorjaar van 2005 naar Grimde getrokken omdat er een studie in de maak was over de site. De Drie Tommen zijn voor de geboren en getogen Tienenaars geen geheim, maar voor mij als jonge inwijkeling was het een echte verrassing achter de huizen en een verlaten benzinestation drie heuvels aan te treffen die daar ietwat lagen te verkommeren. Errond vond je sporen uit een nabij en ver verleden. We zagen meteen welke kansen hier geboden werden om in een stadswijk aan natuurontwikkeling én stadsvernieuwing te doen.
• Marcel: Ik kende de omgeving al lang. Ik ben een rasechte Tienenaar en heb jarenlang les gegeven in de nabije stadsschool (nu gemeenschapsschool De Suikerspin). Ik bezocht met mijn klas jaarlijks de Drie Tommen en ook de omliggende monumenten en natuurhoekjes. Toch had die verkennende wandeling voor mij iets avontuurlijks. Die jongere mannen kropen als bengels door de dichtgegroeide spoorwegtracés, en dus moest ik volgen. We keken over afsluitingen heen op zoek naar de oude heirbaan, en probeerden historische vergezichten te vinden van waaruit je nog een blik kon werpen op de tumuli. We kwamen met een doos vol ideeën terug, rotsvast overtuigd dat hier iets mee te doen was.

Dromen kan altijd, maar hoe geraken deze mooie ideeën tot bij een stadsbestuur?

• Marcel: In de milieuraad hadden we al voorgesteld dat de stad de Drie Tommen zou opwaarderen. Ze lagen er te verwaarloosd bij. En ik vond het ergerlijk dat een historisch monument, en dan nog wel een grafmonument, enkel nog diende als speelhoek. Uiteindelijk was de schepen van leefmilieu toch bereid iets te ondernemen. Maar hij mikte enkel op de tumuli zelf en vooral op het heraanleggen van de toegangsweg. Wij wilden meer, veel meer. Daarom maakten we een afspraak met mijnheer Pauwels van het gelijknamige studiebureau belast met het opmaken van de plannen.
• Freek: Op een zondagvoormiddag gingen we met Pauwels op stap. We verkenden met hem de locatie van de tommen, en bepleitten dat de omgeving zou betrokken worden in de plannen. We vertelden hem over de verdwenen heirweg die langs de tommen liep en aan de basis lag van het ontstaan van de stad. We wandelden over het traject van de verdwenen spoorbaan waarlangs vroeger de suikerfabriek werd bevoorraad tot bij het oude kerkje van O.L.Vrouw-ten-Steen, dat ooit nog een leprozerij was. In ons gezelschap was ook een stadsgids, Luc Lambrecht, die het verhaal doorspekte met cultuurhistorische weetjes.
• Marcel: Van daar trokken we langs het oude stationnetje van Grimde, over de St.-Truidensesteenweg, langs de Citrique, de legendarische Piepelboom naar het Necropoliskerkje in de Pastorijstraat. Dat is een Romaans kerkje, wat gotisch verbouwd, maar heel bijzonder. Het doet immers geen dienst meer als kerk, maar als grafmonument. Het interieur is gevuld met 140 verheven grafzerken voor Belgische soldaten die om het leven kwamen in het nabijgelegen Sint-Margriet-Houtem waar op 18 september 1914 een hevige veldslag plaats vond. Ook mijn Natuurpunt-collega’s trokken oogjes open.
• Freek: Vandaar ging het terug naar de tumuli. Nadien trokken we nog even voor vijf minuutjes naar een café om mijnheer Pauwels wat nota’s te laten nemen. Die vijf minuten werden wel een uurtje. Wij vertelden en Pauwels noteerde en werd steeds enthousiaster. Hij was vastberaden om onze ideeën mee in zijn plan te verwerken.

Maar wat behelst het plan dan allemaal?

• Marcel: Er is om te beginnen de visie op het terrein van de Drie Tommen zelf. De tommen vormen de laatste rustplaats van een welstellend man uit de tweede eeuw, een zekere Marcus Probius Burrus. Zijn naam stond vermeld op één van de grafvondsten. Hij zou mogelijk een afstammeling geweest zijn van keizer Augustus. Die grafheuvels zitten verstopt onder een wildgroei van bomen waardoor ze eerder op een bosje lijken. Tevens zijn ze door betreding geërodeerd. Een honderd jaar geleden zouden ze ruim twee meter hoger zijn geweest en minder breed. Een paar decennia geleden was de site een echt speelterrein geworden voor de jeugdwerking van de pastoor van Grimde. We stelden voor de bomen op de grafheuvels te verwijderen, de vorm te herstellen en beplantingen uit te voeren met lage begroeiing om terug het oorspronkelijke uitzicht te verkrijgen. Een afboording met een meidoornhaagje rond elke heuvel moet betreding bemoeilijken.
  Voor en achter de tommen liggen twee verruigde grasperken. Die zouden door gepast beheer kunnen evolueren naar bloemrijk grasland. De lange rij hoge populieren langs de achterzijde, die enerzijds het monument verstoppen en anderzijds zorgen voor verrijking en verruiging van de bodem, zouden worden verwijderd en vervangen door een houtkant van streekeigen groen met enkele doorzichten. Ook de aanpalende huizen en tuinen zouden we op die manier willen bufferen.
• Freek: Zo kan door ecologisch beheer het monumentale zicht terug worden hersteld. En dan is er de oude bietenspoorweg die de tumuli flankeert. Hij kan de ruggengraat vormen van een wilde groenzone met een nieuwe trage weg voor wandelaars en fietsers naar de andere historische relicten, maar ook langs het industriële erfgoed waaraan deze oude Tiense wijk zo rijk is.

Dat lijkt me een stevig project. Is het ook haalbaar en betaalbaar?

• Marcel: Eerst niet. De studie die Pauwels indiende was veel omvangrijker dan wat eigenlijk gevraagd werd en dus ook een stuk duurder. Samen met de inrichting van trage verbindingswegen kwam het project op 500.000 euro. Veel meer dan de schepen in gedachte had. Het plan werd dan ook eerst afgeblazen. Het stadsbestuur voorzag maar 150.000 euro, 500.000 euro was niet haalbaar voor de stadskas. Schepen Hans Vandermolen verklaarde in de pers: “We gaan de zaken wat bescheidener aanpakken. Het blijft wel de bedoeling de toegangsweg vanaf de Sint-Truidensesteenweg te verharden, en de directe omgeving van de tommen te beplanten met gepast groen.”
• Freek: We hadden er begrip voor dat de stad het geld niet zomaar kon ophoesten, dus besloten we uit te zoeken of er toch geen pistes waren om zelfs zulk ambitieus project tot uitvoering te brengen. We pluisden allerlei subsidiereglementen uit, waaronder ook de Monumentenstrijd. De resultaten van die zoektocht maakten we over aan de schepen van cultuur van Tienen. Kort nadien merkten we dat het oorspronkelijke dossier terug boven water werd gehaald, wat hoopgevend was.
• Marcel: We waren dan ook blij verrast toen de stad in augustus van dit jaar plots met het nieuws naar buiten kwam dat de Drie Tommen geselecteerd waren uit 500 ingezonden projecten om deel te nemen aan Monumentenstrijd. En uiteraard waren we ook wel fier dat ons denkwerk had bijgedragen aan die selectie.

Wat gaan jullie doen om het project in de finale te krijgen?

• Marcel: Na onze bijdrage op het Romeins herdenkingsfeest op 10 september, werden we opgenomen in de stuurgroep van het project. Samen met andere verenigingen uit Tienen en de stadsdiensten hebben we een spetterend programma samengesteld voor de volgende stemronde in de week van 5 tot 12 februari 2007. Op 28 januari 2007 bijten we de spits af met een ontdekkingstocht van Grimde als ‘wandeling van de maand’ van afdeling Velpe-Mene. Maar we doen nog meer: Natuurpunt zal een presentatie geven in de school van Grimde en neemt de kinderen ook mee op sleeptouw langsheen het parcours, en in het finaleweekend voorzien we een fakkeltocht langs alle mooie plekjes die Grimde rijk is. Dit alles en nog veel meer komt terecht in het programmaboekje dat in januari breed zal verspreid worden en dat ook op de website www.redmarcus.be beschikbaar zal zijn.
• Freek: En uiteraard moedigen we alle Natuurpunt-leden van heel de regio aan om voor het Tiense project te stemmen tussen 5 en 12 februari, wanneer we het moeten opnemen tegen de twee andere Vlaams-Brabantse inzendingen.

Is er voor Natuurpunt nog een rol weggelegd nà de Monumentenstrijd?

• Marcel: Ja zeker, er is immers veel (beheers)werk aan de winkel, en misschien kunnen we hopen op verwerving van gronden…
• Freek: We kijken ook ruimer dan Grimde en hebben al enkele andere dossiers in gedachten. We hopen dat dit project de aanzet geeft om andere groene hoekjes in en rond de stad ook aan te pakken en dichter bij de mensen te brengen. Zo is er het bosje aan de achterkant van het station van Tienen, waarachter ook een rijke geschiedenis schuilt en waar de natuurwaarden nog een pak hoger liggen dan in Grimde. Ook daar zijn er kansen voor een stadsvernieuwingsproject waarin erfgoed, cultuur en natuur samengaan.

Meer info over de deelname van de Drie Tommen aan de Monumentenstrijd vind je op www.redmarcus.be